Ang pulmonya (pneumonia) ay isang impeksyong nangyayari sa mga baga. Karaniwang sanhi ito ng mga bacteria, viruses, o fungi. Maaari kang mahawa ng pulmonya mula sa mga taong may impeksyon sa respiratory system na naglalabas ng mikrobyo sa hangin o hininga. Narito ang ilang mga paraan kung paano ito nagkakalat.
Droplet Transmission
Ito ang pinaka-karaniwang paraan ng pagkalat ng pulmonya. Kapag ang isang tao na may bacterial o viral pneumonia ay umuubo o nangungulangot, maaring mailabas ang mga mikrobyo sa mga respiratory droplets na maaring mahinga ng mga taong nasa malapit. Kung ito ay ma-inhale ng ibang tao, maari silang mahawa.
Direct Contact
Ang mga kamay ay maaaring magdala ng mga mikrobyo mula sa mga bahagi ng katawan, tulad ng ilong o bibig, patungo sa mga surface na madalas hawakan. Kapag may mga tao na nakakahawak sa mga ito at pagkatapos ay hinawakan ang kanilang sariling ilong o bibig, maaring mailabas ang mga mikrobyo sa kanilang sariling respiratory system.
Aspiration
Ito ay ang pag-penetrate ng mikrobyo sa baga mula sa ibang bahagi ng katawan, lalo na sa tiyan. Halimbawa, kung may impeksyon sa tiyan at naisubo ito, ang mikrobyo ay maaring mapunta sa baga.
Contaminated Water or Environment
Maaari rin magdulot ng pneumonia ang pag-inom o pag-imbibe ng kontaminadong tubig o pagkakaroon ng direktang kontak sa mga contaminants sa environment.
Hospital-Acquired (Nosocomial) Pneumonia
Sa mga ospital, may mga pagkakataong maaaring magdulot ng pneumonia ang mga bacteria na hindi karaniwang matatagpuan sa ibang lugar. Ito ay tinatawag na hospital-acquired pneumonia at karaniwang apektado ang mga pasyente na may iba’t ibang sakit o nasa critical care units.
Para maiwasan ang pagkakaroon ng pneumonia, mahalaga ang tamang pangangalaga sa kalusugan ng respiratory system, tamang hygiene tulad ng paghuhugas ng kamay, pag-iwas sa mga taong may respiratory infections, at pagtangkilik sa mga preventive measures tulad ng vaccination. Ang mga taong may malalang health conditions o mahihina ang immune system ay may mas mataas na panganib na magka-pulmonya, kaya’t dapat nilang laging konsultahin ang kanilang doktor at mag-ingat para sa kanilang kalusugan.
Ano ano ang Klase o Category ng Pneumonia o Pulmonya
Ang pulmonya (pneumonia) ay maaaring ma-kategoriya batay sa iba’t ibang mga paraan, tulad ng sanhi, severity, o uri ng mikrobyo na nagdulot ng impeksyon. Narito ang ilang mga pangunahing kategorya ng pulmonya:
Batay sa Sanhi:
Bacterial Pneumonia – Ito ay dulot ng bacteria tulad ng Streptococcus pneumoniae (pneumococcus) o Haemophilus influenzae.
Viral Pneumonia – Ito ay dulot ng mga virus tulad ng influenza virus, respiratory syncytial virus (RSV), o iba pang viral pathogens.
Fungal Pneumonia – Ito ay dulot ng fungi o molds, karaniwang nakakaapekto sa mga may compromised na immune system tulad ng mga may HIV o transplant recipients.
Aspiration Pneumonia – Ito ay nagaganap kapag may mga likido o bagay na napapasok sa baga, kadalasang galing sa tiyan, tulad ng pag-ubo ng pagkain o nasusuka.
Batay sa Severity:
Mild Pneumonia – Ito ay karaniwang may mga sintomas ng mild fever, ubo, at lagnat. Madalas itong maaring gamutin sa bahay.
Moderate Pneumonia – Karaniwang may mas mataas na lagnat, malalang ubo na may plema, at paghinga. Madalas itong nangangailangan ng treatment sa ospital.
Severe Pneumonia – Ito ay may malubhang mga sintomas tulad ng labis na hirap sa paghinga, pamamaga ng dibdib, at pangangalay. Madalas itong kinakailangan ng intensive care treatment.
Batay sa Mikrobyo:
Community-Acquired Pneumonia (CAP) – Ito ay nangyayari sa mga tao sa komunidad, hindi sa ospital. Karaniwang dulot ito ng mga common na bacteria o viruses.
Hospital-Acquired Pneumonia (HAP) – Ito ay nangyayari sa mga pasyente habang sila ay nasa ospital. Madalas itong dulot ng mga mas resistant na bacteria.
Ventilator-Associated Pneumonia (VAP) – Ito ay nangyayari sa mga pasyente na naka-connect sa ventilator o life support equipment. Ito rin ay karaniwang dulot ng mga mas resistant na bacteria.
Batay sa Radiologic Findings:
Lobar Pneumonia – Ito ay tumutukoy sa pamamaga ng buong bahagi ng isang lung lobe.
Bronchopneumonia – Ito ay kung saan ang pamamaga ay kumakalat sa maraming maliit na bahagi ng baga, karaniwang nag-uumpisa sa bronchi o mga maliliit na airways.
Ang tamang kategorisasyon ng pulmonya ay mahalaga upang ma-determine ang naaayon na treatment at management. Ang mga tao na may sintomas ng pulmonya, tulad ng lagnat, ubo, o hirap sa paghinga, ay dapat mag-consult sa doktor para sa tamang diagnosis at paggamot.
