Saan nakukuha ang Rabies, Sintomas at Paano makaiwas

Ang rabies virus ay karaniwang natagpuan sa laway ng mga hayop na may rabies at ito ay maariing mapasa sa ibang hayop o tao sa pamamagitan ng kagat o labinisan. Narito ang ilang mga hayop na maariing magdala at makakuha ng rabies.

Aso

Ang aso ay isa sa mga pangunahing hayop na kilala na may kakayahan na magdala ng rabies virus. Ito ay isa sa mga karaniwang biktima ng rabies, at maaaring mahawaan ang tao sa pamamagitan ng kagat ng isang asong may rabies.

Pusa

Ang mga pusa rin ay maariing magdala at makakuha ng rabies, at ang kanilang kagat ay maari rin magdulot ng pagka-hawa sa tao.

Mangmang (Raccoon)

Ang mangmang ay isa sa mga hayop sa kalikasan na maaring magdala ng rabies. Ang mga insidenteng kagat ng mangmang sa mga tao ay nagdudulot ng alarma dahil sa panganib ng rabies.

Morcego (Bat)

Ang mga morcego o paniki ay isa sa mga primary na taga-dala ng rabies virus sa maraming bahagi ng mundo. Bagamat hindi kaagad naipapakita ang sintomas ng rabies sa mga morcego, maaari silang magkaruon ng virus at maipasa ito sa ibang hayop o tao sa pamamagitan ng kagat.

Ang rabies ay maaaring maipasa sa maraming uri ng hayop, ngunit hindi lahat ng mga hayop ay karaniwang nagdadala ng rabies. Narito ang ilan sa mga hayop na maaring magdala at makakuha ng rabies:

Ilang Uri ng Pusa sa Kagubatan (Wild Cats)

Kasama dito ang mga hayop tulad ng bobcat, puma, at iba pang uri ng wild cats.

Lobo (Wolf)

Sa ilang mga lugar, ang mga lobo ay maaaring magdala ng rabies.

Patak (Fox)

Ang mga patak ay maari rin magdala ng rabies virus at magpasa nito sa ibang hayop o tao sa pamamagitan ng kagat.

Kabayo

Bagamat hindi ito karaniwan, ang mga kabayo ay maaaring magkaruon ng rabies.

Poultry

Maari ring magdala ng rabies virus ang mga poultry, tulad ng manok at pabo, subalit ito ay hindi madalas.

Iba Pang Mammals

Maari ring magdala ng rabies ang iba pang mga mammals tulad ng muskrat, beaver, at iba pa.

Mahalaga ring tandaan na ang rabies ay hindi nakikita sa mga hayop na may rabies. Kung ikaw ay nakagat o nakalmot ng hayop na hindi mo kilala o may alinlangang rabies, mahalaga na magkonsulta ka sa doktor para sa tamang pag-aalaga at pagbibigay ng post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna.

Ibang Hayop

Bukod sa mga nabanggit, ang rabies ay maaring mapasa sa iba’t ibang mga hayop tulad ng lobo, kabayo, mga patak, at iba pa.

Mahalaga na tandaan na ang bawat hayop na nahahawahan ng rabies virus ay maari rin itong magdala at maipasa ito sa iba pang mga hayop o tao. Ang mga kagat o pagkakaroon ng direktang pakikipag-ugnayan sa hayop na may rabies ay itinuturing na seryosong pangyayari, at agad na pagtutugunan ito sa pamamagitan ng tamang pag-aalaga, pagsusuri, at kung kinakailangan, pagbibigay ng post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna upang maiwasan ang pag-develop ng rabies.

Sintomas ng Rabies sa mga Kagat ng Hayop

Ang sintomas ng rabies sa tao ay maaaring mag-iba-iba depende sa yugto ng sakit, ngunit karaniwang ito ay may mga pangunahing yugto at sintomas na kinabibilangan ng mga sumusunod.

Incubation Period

Ito ay ang yugto pagkatapos ng exposure sa rabies virus, subalit bago pa magkaruon ng mga sintomas. Ang incubation period ay maaaring magtagal ng ilang araw hanggang ilang buwan, depende sa lugar ng kalmot o kagat at iba pang mga factors.

Prodromal Stage

Sa yugto na ito, maaaring magkaruon ng mga non-specific na sintomas tulad ng lagnat, pananakit ng ulo, pamamaga ng kalamnan, at iba pang pangkaraniwang sakit. Ito ay maaaring magtagal ng ilang araw.

Acute Neurologic Stage

Sa puntong ito, ang mga sintomas ng rabies ay mas lumilinaw at nagiging mas seryoso. Kasama rito ang pagkabalisa, pananakit ng ulo, pagkamangha, at neurologic symptoms tulad ng pamamaga ng utak, di-makatarungan na pag-uugali, at pagkawala ng kontrol sa mga kalamnan.

Hydrophobia

Isa sa mga tanyag na sintomas ng rabies ay ang kondisyon na tinatawag na “hydrophobia,” kung saan ang tao ay nagkakaruon ng takot sa tubig at may kahirapan sa paglunok ng tubig. Ito ay nagdudulot ng mga sintomas ng pangangalay at pananakit ng lalamunan kapag nagtatangkang uminom ng tubig.

Paralisis

Ang rabies virus ay maaaring magdulot ng pamamaga ng mga nerbiyo na makakaapekto sa mga kilos ng katawan at nagdudulot ng paralisis.

Ang mga sintomas na ito ay maaring mag-iba-iba sa bawat tao, at hindi lahat ng tao na may rabies ay magkakaruon ng lahat ng sintomas na ito. Ang ilan ay maaaring magkaruon ng mas maagang sintomas habang ang iba ay maaaring magdulot ng mas malubhang mga sintomas.

Mahalaga ring tandaan na ang rabies ay isang malubhang sakit na nauuwi sa kamatayan kapag hindi naagapan. Kung ikaw ay nanganganib na ma-expose sa rabies, mahalaga na agad kang magkonsulta sa doktor o healthcare professional para sa post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna at karagdagang pag-aalaga.

Paano makaiwas sa Rabies ang tao

Para makaiwas sa rabies, mahalaga ang mga sumusunod na hakbang:

Bakuna – Ang pinakamahalagang hakbang sa pag-iwas sa rabies ay ang pagpapabakuna. Siguruhing ang iyong mga alagang aso at pusa ay regular na nababakunahan laban sa rabies. Ito ay hindi lamang nagpoprotekta sa kanila mula sa rabies kundi pati na rin sa mga tao na maari nilang kagatin o labinisan.

Iwasan ang mga Hayop na May Rabies– Iwasan ang mga hayop na may mga palatandaan ng rabies, tulad ng kakaiba o agresibong asal, pagkagulo ng takbo, o hindi karaniwang pakikisalamuha sa mga tao o iba pang hayop. Huwag lapitan o galawin ang mga hayop na hindi mo kilala o mga wild animals.

Itakda ang mga Ligtas na Boundary – Kung may alagang aso o pusa ka, siguruhing ang iyong mga alagang hayop ay hindi lumalabas ng iyong property nang walang bantay o walang leash. Ito ay upang maiwasan ang mga pagkakataon na sila ay makakagat o labinisan ng ibang hayop na may rabies.

Mag-ingat sa mga Bata – Turuan ang mga bata na iwasan ang mga hayop na hindi nila kilala at huwag maglaro nang malapit sa mga hayop nang hindi nakabantay.

Agadang Linisin ang Sugat – Kung ikaw ay nakagat o nalamutakti ng aso o ibang hayop, agadang hugasan ang sugat o kalmot ng malinis na sabon at malamig na tubig nang maayos. Ito ay upang mabawasan ang tsansa na makapasok ang rabies virus sa iyong katawan.

Konsultahin ang Doktor – Kung ikaw ay nakagat ng hayop na may posibilidad na may rabies, agadang kumonsulta sa doktor para sa tamang pag-aalaga at pagsusuri. Ang doktor ang makakapagbigay ng rekomendasyon ukol sa post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna.

Karaniwang Pag-iingat – Karaniwang ingatang iwasan ang mga hayop na maari kang makagat o labinisan. Huwag silang lapitan nang walang sapat na kaalaman o proteksyon.

Ang pag-iingat at tamang edukasyon ukol sa rabies ay mahalaga upang maiwasan ang sakit na ito. Mahalaga ring kumonsulta sa iyong doktor o beterinaryo tungkol sa tamang hakbang upang mapanatili ang kalusugan ng iyong mga alagang hayop at ang proteksyon laban sa rabies.