Ang rabies ay isang nakamamatay na viral infection na maaring maipasa mula sa hayop, lalo na ang aso, sa tao. Ang mga sintomas ng rabies sa tao ay maaaring mag-iba, ngunit karaniwang nagsisimula ito sa mga sumusunod na paraan.
Pruritus
Ito ay pamamaga at pangangati sa lugar ng kagat o exposure sa rabies virus. Ito ay madalas na nagsisimula sa lugar ng kalmot o kagat ng hayop.
Paninigas ng Kalamnan
Maaari kang makaramdam ng paninigas ng mga kalamnan, lalo na sa lugar ng kalmot o kagat. Ito ay maaaring sanhi ng pamamaga ng mga nerbiyo.
Lagnat at Di-Makatarungan na Pag-uugali
Maaaring magkaruon ka ng lagnat, pagkabalisa, at di-makatarungan na pag-uugali. Ang mga sintomas na ito ay maaring maging sanhi ng pag-aapekto ng rabies virus sa utak.
Pamamaga ng Ulo at Leeg
Maaaring magkaruon ka ng pamamaga ng ulo at leeg na madalas tinatawag na “hydrophobia,” na nauugma sa pangamba sa tubig at pagkakaroon ng kahirapan sa paglunok.
Paralisis
Ang rabies virus ay maaaring magdulot ng pamamaga ng mga nerbiyo na makakaapekto sa mga kilos ng katawan at nagdudulot ng paralisis.
Kapag ikaw ay na-expose sa rabies virus, mahalaga ang agarang pagtanggap ng post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna at iba pang gamot upang maiwasan ang pag-develop ng rabies. Ang PEP ay kinabibilangan ng serye ng bakuna at karagdagang gamot na binibigay sa oras na na-expose ka sa virus. Ito ay kinakailangan na isagawa sa lalong madaling panahon pagkatapos ng exposure para sa maksimum na epekto.
Mahalaga ring kumonsulta sa doktor o healthcare professional kapag ikaw ay na-expose sa rabies virus, kahit pa wala kang agad na sintomas. Ang mga sintomas ng rabies ay nagsusumiklab lamang kapag ang virus ay malapit nang kumalat sa utak at sistema ng nerbiyo, at sa puntong ito ay karaniwang wala nang gamot na makakapagaling. Ang PEP ay ang tamang hakbang upang maiwasan ang rabies.
Nakamamatay ba agad ang Rabies?
Hindi agad nakamamatay ang rabies, ngunit ito ay isa sa mga pinakamatinding nakamamatay na sakit kapag hindi naagapan. Ang proseso ng rabies ay karaniwang may mga yugto, at ito ay maaaring tumagal ng ilang araw hanggang ilang linggo bago magdulot ng kamatayan. Narito ang pangunahing mga yugto ng rabies:
Incubation Period – Ito ang yugto pagkatapos ng exposure sa rabies virus, subalit bago pa magkaruon ng mga sintomas. Ang incubation period ay maaaring magtagal ng ilang araw hanggang ilang buwan, depende sa lugar ng kalmot o kagat at iba pang mga factors.
Prodromal Stage – Sa yugto na ito, maaaring magkaruon ng mga non-specific na sintomas tulad ng lagnat, pananakit ng ulo, pamamaga ng kalamnan, at iba pang pangkaraniwang sakit. Ito ay maaaring magtagal ng ilang araw.
Acute Neurologic Stage – Sa puntong ito, ang mga sintomas ng rabies ay mas lumilinaw at nagiging mas seryoso. Kasama rito ang pagkabalisa, pananakit ng ulo, pagkamangha, at neurologic symptoms tulad ng pamamaga ng utak, di-makatarungan na pag-uugali, at pagkawala ng kontrol sa mga kalamnan.
Coma at Kamatayan – Sa mga huling yugto ng rabies, ang tao ay maaaring mabagsakan ng koma at maaaring magdulot ng kamatayan. Karaniwang nagkakaruon ng pagkamatay sa loob ng ilang araw hanggang mga linggo mula nang magkaruon ng mga malalubhang sintomas.
Ang rabies ay hindi lamang isang nakamamatay na sakit, kundi ito rin ay isang napakahigpit na kontroladong sakit. Kung ikaw ay na-expose sa rabies, mahalaga ang agarang pagtanggap ng post-exposure prophylaxis (PEP) na bakuna at iba pang mga gamot upang maiwasan ang pag-develop ng rabies. Kapag ang mga sintomas ng rabies ay nagsimula na, ang kalagayan ay karaniwang nauuwi sa kamatayan, at walang kasalanan na gamot na kilala na maaaring magpagaling mula sa rabies. Kaya’t ang tamang pag-iingat at pag-iwas sa pagkakaroon ng exposure sa rabies ay mahalaga.
Gamot sa unang sintomas ng Rabies dulot ng Kagat ng Aso
Sa mga unang sintomas ng rabies, ang pinakamahalaga at pangunahing hakbang ay agad na konsultahin ang isang doktor o healthcare professional. Ang mga sintomas ng rabies ay nagiging mas malubha habang lumilipas ang panahon, at kung hindi ito naagapan, maaaring mauwi ito sa kamatayan.
Ang tamang gamutan para sa rabies ay nangangailangan ng maagap na aksyon at pangunahing ito ay itinuturing na isang emergency. Ang proseso ng paggamot para sa rabies ay tinatawag na “post-exposure prophylaxis” (PEP) at ito ay kinabibilangan ng mga sumusunod na hakbang:
Paghuhugas ng Sugat
Kung ikaw ay nakagat o kinalmot ng hayop na may alinlangan na rabies, ang unang hakbang ay dapat na hugasan ang sugat o kalmot ng malinis na sabon at malamig na tubig nang maayos sa loob ng 15 minuto.
Consultahan ang Doktor
Agad kang magkonsulta sa isang doktor o healthcare professional. Ang doktor ang makakapagdiagnose kung ang iyong exposure ay may panganib na rabies. Ang oras ng pag-consult ay mahalaga, at ang PEP ay dapat na simulan agad kung may panganib.
Bakuna
Ang PEP ay kinabibilangan ng serye ng bakuna laban sa rabies. Ang unang bakuna sa serye ay kailangang ibigay sa oras ng konsultasyon, at may mga karagdagang dosis na ibinibigay sa mga sumunod na araw. Ang tamang pagkakasunod-sunod ng mga bakuna ay mahalaga upang mapanatili ang proteksyon laban sa rabies.
Rabies Immune Globulin (RIG)
Kung ang exposure ay malubhang kagat, maaaring irekomenda ng doktor ang pagtuturok ng rabies immune globulin (RIG) sa o malapit sa lugar ng kagat. Ito ay nagbibigay ng agarang proteksyon habang hindi pa kumakalat ang virus.
Obserbasyon
Pagkatapos ng PEP, maaaring ikaw ay obserbahan para sa anumang mga sintomas ng rabies. Kung magkaruon ka man ng mga sintomas na nauugma sa rabies, ito ay maaring nangangailangan ng iba pang mga hakbang sa medikal.
Mahalaga ring tandaan na ang rabies ay isa sa mga pinakamatinding nakamamatay na sakit, at hindi ito dapat balewalain. Kung ikaw ay na-expose sa rabies, ang PEP ay ang tamang hakbang upang mapanatili ang kalusugan mo. Iwasan ang mga hayop na may alinlangan na rabies, at maging maingat sa pakikipag-ugnayan sa mga banyagang hayop o stray animals.
